Değerleme, vergi matrahının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespiti olarak tanımlanmış ve değerlemede iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetlerin esas alınacağı belirtilmiştir (VUK Md. 258, 259). Bugünkü yazımda Reeskont Hesaplaması ile ilgili belli başlı hususları ele alacağım.
VUK’un 281 ve 285’inci maddeleri uyarınca alacaklar ve borçlar mukayyet değeri ile değerlenir. Mukayyet değer ise, bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeridir. Senetli ve senetsiz tüm alacak ve borçlar mukayyet değer ile değerlenecektir. Vadesi gelmemiş olan senede dayalı alacak ve borçlar değerleme günü kıymetine icra olunabilecektir. Bu işlem sadece vadesi henüz gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için geçerli olacaktır.
Bu işleme reeskont işlemi denilmektedir.
Vadesi ”gelmemiş” alacak ve borçlar değerleme gününe irca olunabilir. İrca etmekten kasıt, dönemsellik ilkesinin bir sonucu olarak, senede bağlı alacak ve borç tutarı içinde yer alan veya aldığı varsayılan vade farkının hesaplanıp ilgili olduğu döneme aktarılmasıdır. VUK’ un 264. maddesine göre tasarruf değeri; bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz etti ği gerçek değerdir. Tasarruf değeri ölçüsü sadece alacak ve borç senetleri için uygulanmakta olup, bu senetlerin tasarruf değerinin bulunmasında reeskont yöntemi kullanılmaktadır. Reeskont uygulaması yapılmayan senetli alacak ve borçlar ise kayıtlı (mukayyet) değer ile değerlenecektir. Reeskont hesaplaması mükellefler açısından zorunlu bir uygulama olmayıp, dileyen mükellefler mukayyet değer ile değerleme yapabileceklerdir.
✍ Reeskont işleminin temel mantığı gelir ya da hasılat veya maliyet ya da gider etkisi birden fazla yıla yayılan alacak ve borçların dönemsellik ilkesi gereği ait oldukları dönemlerde dikkate alınmasını sağlamaktır.Buradan anlaşılan alacak ve borç senetlerinden birinin reeskonta tabi tutulup, diğerinin tabi tutulmaması gibi bir durumun söz konusu olmayacağıdır.
✍ Senetlerin vadesi gelmemiş olması gerekir. (buradan hareketle serbest meslek kazancı reeskont uygulamasından faydalanamaz çünkü tahsilat esası geçerlidir.)
✍ Reeskont ayırmada (banka, sigorta şirketleri ve bankerler dışında) bir zorunluluk yoktur.
✍ Senet şüpheli hale gelmemiş olmalıdır.
Reeskont Hesaplaması Nasıl Yapılacaktır ? Reeskont Hesaplamasında Özellikli Durumlar Nelerdir?
✓ Hem alacak hem de borç senetlerinde Reeskont Hesaplaması iç iskonto yoluyla yapılacaktır. (238 No’lu Vuk Genel Tebliği gereğince)
✓ Geçici vergi açısından reeskont yapılmış olması müteakip geçici vergi dönemlerinde veya hesap dönemine ilişkin kazancın hesaplanmasında da reeskont işleminin yapılmasını gerektirmeyecektir.
✓ Sadece kambiyo senetleri (poliçe-bono) ve vadeli çekler reeskonta tabi tutulabilecektir.
✓ Alacak senetlerinin hasılat yaratıcı nitelikte olması, borç senetlerinde maliyet yaratıcı nitelikte olması gerekir.
✓ Hatır Senetleri için reeskont hesaplaması yapılamaz. Teminata verilmiş senetlere reeskont hesaplaması yapılıp yapılamayacağı konusu ise tartışmalıdır. Teminata verilen senetler üzerinde tasarruf hakkının ortadan kalkacağı düşüncesi ile reeskont hesaplaması yapılamayacağını savunanlar olmakla birlikte, Danıştay 13’üncü Dairesince verilen kararlarda; “bu kıymetler üzerinde işletmelerin tasarruf hakkının bulunup bulunmamasının önemi olmadığı, bankalara teminata verilen alacak senetlerinin işletmenin bilançosunda mevcut iktisadi kıymet olma niteliğini yitirmedikleri, 213 sayılı Kanunun 281 inci maddesinde portföydeki alacak senetleri ile bankaya teminat olarak verilen alacak senetleri arasında herhangi bir ayırım gözetilmediği” gerekçesi ile bankalara teminata verilen alacak senetleri için reeskont uygulanabileceği kabul edilmiştir.
✓Factoring şirketlerine verilmiş senetler için reeskont hesaplaması yapılamaz. Hatır senetlerinde hasılat unsuru bulunmazken, teminata verilmiş senetlerde ve factoring şirketlerine verilen senetlerde tasarruf hakkı ortadan kalktığından reeskont hesaplaması ve ayrılması düşünülemez. Bunlara ek olarak kampanyalı (ön ödemeli) satışlarla ilgili olarak alınan senetler için reeskont hesaplanamaz.
✓ Ancak, alacak senetlerini reeskonta tabi tutan kuruluşlar, borç senetlerini de reeskonta tabi tutmak zorundadır. Kısmi reeskont işlemi yapılamaz. Ancak kısmi reeskont işlemi sadece borç senetlerini reeskonta tabi tutanlar için mümkündür. Yani Borç senetlerine reeskont hesaplaması yapan bir kurum alacak senetlerine bu uygulamayı yapmak zorunda değildir. Ancak tekrar belirtmeli ki bunun zıttı mümkün değildir. Örneğin; alacak senetlerinin bir kısmını reeskonta tabi tutup, diğer kısmını tutmamak kabul edilmez.
✓ Vadeli kambiyo senetlerine reeskont hesaplaması yapılabilmesi için, değerleme gününde reeskont hesaplaması yapılacak senetler işletme aktifinde kayıtlı olmalıdır.
✓ 31.12.2017 tarihine kadar çekin üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersiz sayılacağından, Gelir İdaresi Başkanlığı “ileri düzenleme tarihi çeklere” vadeli borç veya alacak senedi gibi kabul edilerek Vergi Usul Kanununun 285. maddesine göre reeskont uygulanmasının mümkün olduğu konusunda açıklama yapmıştır. Bu çerçevede, ileri düzenleme tarihli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için uygulanması öngörülen reeskont uygulamasından yararlanması 64 No’lu Vergi Usul Kanunu sirkülerince mümkün bulunmaktadır.
✓ Yıllara sari inşaat dolayısı ile alınan senetler için reeskont hesaplaması yapılamaz.
✓ Müflisten olan alacaklar için reeskont hesaplaması yapılamaz.
✓ Finansal kiralama işlemlerinde kiralayan tarafından aktifleştirilen alacak tutarının reeskonta tabi tutulması mümkün bulunmamaktadır.
✓ Alacak senetlerinde reeskont hesaplaması işlemi, satışa konu mal veya hizmet işleminin fiili olarak gerçekleştiğini gösterir fatura ya da perakende satış fişi düzenlenerek hasılat kaydının yapılması ve tahakkuk eden alacağın senede bağlanmasıyla mümkündür. Diğer türlü avanslara da reeskont hesaplaması yapılabileceği gibi bir durum ortaya çıkacaktır ki, bu mümkün değildir.
⇒⇒ Yabancı para üzerinden senetlerde değerleme Maliye Bakanlığı’nca belirlenen Döviz Alış Kuru üzerinden belirlenmektedir.
✓ Eğer yabancı para üstünde senedein faiz oranı yer almıyorsa TCMB’nın kısa vadeli avanslara uyguladığı iskonto haddi yerine LIBOR oranı esas alınmalıdır. (aylık oluşur)
A) Vadesi Gelmişse =>>> Mukayyet Değerle
B) Vadesi Gelmemişse =>> Reeskont
Not: Şüpheli Ticari Alacaklar =>> Tasarruf Değeri İle Değerlenir =>>
Reeskont Hesaplamasında Kdv Dikkate Alınacak mıdır?
İlk bakıldığında Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 58’inci madde hükmü uyarınca “Mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisi, gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilemez“ hükmü reeskont yoluyla alacak niteliğinde olan katma değer vergisinin geçici olarak giderleştirilmesini, yani matrahtan indirilmesini engel gözükmektedir. Ancak Maliye idaresinin konuya ilişkin görüşüne göre “Reeskont, katma değer vergisi dahil alacak veya borç tutarı üzerinden ayrılır” (TC Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü 10.08.2001 gün ve 42547 sayılı yazısı). Bunun gerekçesi ise, Katma Değer Vergisi ekonomik faaliyetlerin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkması ve senetle birlikte tahsil edilmesi, reeskont hesaplamasındaki amacın da, gelir etkisi birden fazla yıla yayılan diğer dönemlere ait kısmın ayıklanmasıdır.
Reeskont Hesaplaması Muhasebe Kayıtları
————————————— 31.03.2015 —————————————————
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ xxxxx
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU xxxxxxx
122.02 Alınan çekler/Alacak senetleri reeskontu
———————————————— / ———————————————————-
Tekdüzen hesap planı gereği, 122 hesap izleyen döneminde “64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar” grubundaki “647. Reeskont Faiz Gelirleri” hesabına aktarılarak kapatılır.
————————————— 01.01.2016 ————————————————–
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU 332.326,28
– Alınan çekler / Alacak Senetleri reeskontu
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 332.326,28
———————————————- / ———————————————————-
Yukarıdaki örnekte çekler/senetler alınan çek/alacak senedi değil de verilen çek/borç senedi olsaydı yapılacak reeskont hesaplaması muhasebe kaydı;
————————————— 31.03.2015 ————————————————–
322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 332.326,28
-Verilen Çekler/Borç Senetleri Reeskontu
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 332.326,28
———————————————— / ——————————————————–
Tekdüzen hesap planı gereği 322 hesap, izleyen dönemde hu hesap 657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabı’na aktarılarak kapatılacaktır.
—————————————- 01.01.2016 ————————————————
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 332.326,28
322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 332.326,28
-Verilen Çekler/Borç Senetleri Reeskontu
———————————————- / ———————————————————
Sonuç olarak, reeskont hesaplaması sayesinde, vadesi dolmamış ancak dönem kazancının tespitinde hâsılat unsuru olarak dikkate alınmış senede bağlı alacak tutarları üzerinden reeskont gideri hesaplanarak, vergi ertelemesi yapılmakta ve “dönemsellik ilkesi” ne uygunluk sağlanmış olmaktadır.
Konuyla ilgili arama terimleri: reeskont hesaplaması nedir, reeskont faiz oranı hesaplama, reeskont avans faiz hesaplama, reeskont faiz hesabı ,reeskont hesaplama formülü, reeskont faizi hesaplama, reeskont hesaplama tablosu, borç senetleri reeskont hesaplama
