GVK’nın 40’ıncı maddesinin 1 numaralı bendinin parantez içi hükmü ile, ihracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj (194 Seri No’lu Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nde “montaj ve teknik hizmetler” olarak düzenlenmiştir) ve taşımacılık faaliyetinde bulunan mükelleflere bir hak tanınmıştır. Buna göre bu mükellefler, söz konusu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hasılatın binde beşini (%0,5) aşmamak şartıyla, yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları tutarı gider olarak indirebilmektedirler.
Bu düzenlemenin temel amacı, yurt dışına yönelik faaliyetlerde belgelendirilemeyen belirli giderlerin götürü gider yöntemiyle muhasebeleştirilmesini kolaylaştırmaktır. Aşağıda, ilgili kanun maddesi ve uygulamaya dair örnekler yer almaktadır.
Kanun Maddesi (GVK Madde 40)
İndirilecek Giderler (MADDE 40)
Safi kazancın tespit edilmesi için aşağıdaki giderlerin indirilmesi kabul edilir:
- Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler (4108 sayılı Kanunun 19’uncu maddesiyle eklenen hüküm) (1.1.1995 tarihinden geçerli olmak üzere).
İhracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yazılı giderlere ilaveten, bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hâsılatın binde beşini (%0,5) aşmamak şartıyla, yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.
Faaliyet Konuları Nelerdir?
- İhracat
- Yurt dışında İnşaat
- Yurt dışında Onarma
- Yurt dışında Montaj
- Yurt dışında Teknik Hizmetler
- TL Bazında Yapılan (KKTC İçin) İhracat
KKTC’ye Türk Lirası üzerinden yapılan ihracat, döviz cinsinden hasılat olarak kabul edilmektedir. Ancak inşaat, onarma, montaj veya teknik hizmetlerin KKTC’de Türk Lirası bazında yapılması durumunda binde beşlik gider uygulamasından yararlanılamaz. Hasılatın döviz bazında elde edilmiş olması esastır.
Önemli Nokta:
Türk Lirası karşılığı yapılan ihracat hasılatı, azami gider tutarının (binde 5) tespitinde dikkate alınmayacaktır. Fakat KKTC’ye Türk Lirası üzerinden yapılan ihracat istisna olarak döviz cinsinden hasılat gibi işlem görmektedir. Yine de bu istisnada sadece “ihracat” faaliyeti yer almaktadır, diğer faaliyetler değil.
Götürü Gider Uygulaması ve Belgelerin Önemi
Ticari kazançlarda vergilendirilecek kazancın tespitinde, indirim konusu yapılacak giderlerin Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümlerine göre belgelendirilmesi esastır. Ancak götürü gider uygulaması bu kuralın bir istisnası olup, mükelleflerin bu uygulamaya yönelik herhangi bir belge ibraz etme zorunluluğu yoktur. Yani, belgelendirilemeyen giderleri de (bu sınır dâhilinde) indirim konusu yapabilme hakkı tanınmıştır.
Kimler Götürü Gider Uygulamasından Yararlanabilir?
- İhracat
- Yurt dışında inşaat, onarım, montaj, teknik hizmetler
- Yurt dışında taşımacılık
Bu faaliyetlerden döviz olarak elde edilen hasılatın binde beşini aşmamak üzere götürü gider uygulaması mümkündür.
Dar mükellefler (GVK 45’inci madde kapsamındaki işleri yapan dar mükellefler hariç) ve tam mükellefler bu uygulamadan yararlanabilir. Ancak Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan ulaştırma işlerinden elde edilen hasılat, Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen ortalama emsal nispetler uygulanarak hesaplanırsa ayrıca götürü gider uygulaması yapılamaz.
194 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne Göre Götürü Gider Uygulaması
- Götürü Gider Uygulamasından Yararlanabilecek Olan Mükellefler:
- İhracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve teknik hizmetler ile taşımacılık faaliyetinde bulunan (dar mükellefiyet dahil) gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilir.
- Bu tür faaliyetleri olmayanlar, GVK 40’ıncı madde hükmüne göre götürü gider kaydı yapamaz.
- Götürü Giderlerin Belgeli Giderlere İlaveten Uygulanması:
- Tevsik edilmiş (belgeli) giderlerin yanı sıra, belgelendirilemeyen giderlerin gider kaydına engel yoktur. Yani belgeli giderler normal şekilde muhasebeleştirilir, ek olarak götürü giderden de faydalanılabilir.
- Götürü Gider Kaydedilebilecek Azami Tutar:
- Götürü olarak gider kaydedilebilecek tutar, döviz olarak elde edilen hasılatın binde beşini (%0,5) aşamaz.
- Dövizlerin Türkiye’ye getirilme şartı aranmaz.
- Götürü Gider Uygulamasında Hasılat:
- İhracat Hasılatı
- Türk Lirası karşılığı yapılan ihracat hasılatı, azami gider tutarının tespitinde dikkate alınmaz. İstisna: KKTC’ye TL karşılığı yapılan ihracat, döviz hasılatı sayılır.
- Serbest bölgelere, sınır ve kıyı ticareti yoluyla yapılan ihracat da götürü gider hesabına dahil edilebilir.
- Yurt dışında ortak olunan firmalara ayni sermaye olarak mal gönderilmesi veya müteahhitlerin yurt dışındaki şantiyelerine yapılan mal gönderimleri de ihracat hasılatı kabul edilir.
- İhracat Hasılatı
- Yurt Dışından Elde Edilen Hasılatın Yurda Getirilme Şartı
- Götürü gider uygulamasında hasılatın yurda getirilmesi zorunlu değildir.
Götürü Gider Sayılmayan Durumlar:
- Gümrük hattı dışındaki mağaza ve işletmelere yapılan mal teslimleri
- Yabancı gemi ve uçaklara veya uluslararası taşımacılık yapanlara akaryakıt, su, kumanya vb. malzeme teslimleri
- Türkiye’deki konsolosluklara, diplomatik temsilciliklere, uluslararası kuruluşlara ve askeri tesislere yapılan mal teslimleri
- Türkiye’de ikamet etmeyenlere yurt içinde yapılan mal teslimleri
- Uluslararası ihaleye çıkarılan projelere ilişkin olarak Türkiye’de yapılan mal teslimlerinden sağlanan hasılat
- Transit ticaretten sağlanan hasılat
Bu durumlarda, söz konusu işlemler ihracat hasılatı olarak kabul edilmediği için götürü gider uygulamasına dahil edilmez.
Götürü Gider Uygulaması İçin Harcama Şartı
Götürü gider uygulamasının temel mantığı, belgelendirilemeyen giderlerin belli bir sınır (%0,5) içinde dikkate alınabilmesidir. Ancak bunun için mutlaka gerçek bir harcama yapılmış olması ve işletmenin aktifinden bir nakit çıkışı (malvarlığında azalma) gerçekleşmesi gerekir. Yani defterlere ve tek düzen hesap planındaki ilgili hesaplara söz konusu harcamanın kaydedilmesi zorunludur.
Götürü gider uygulamasının belgesiz harcamalar için olduğu unutulmamalıdır; kayıtlara hiç yansıtılmayan veya hiç var olmayan bir harcamanın götürü gider olarak beyan edilmesi mümkün değildir.
Kur Farklarının Götürü Gider Uygulamasındaki Yeri
Dövizle yapılan ihracatta, hasılatın kayıtlara alındığı tarihteki Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınır. Eğer hasılat, kanuni süreden sonra kayıtlara intikal ettirilmişse, ilgili dönemde geçerli olan kuru kullanmak gerekir. Dövizin yurda getirilmesi gerektiği tarihe kadarki kur farkları bu uygulamada dikkate alınmaz.
Örnek:
- Bir firmanın ihracat bedelini kayıtlara 15 Mart tarihinde alması gerekirken 1 Nisan’da kaydetmesi durumunda, 15 Mart kuru yerine 1 Nisan kuru dikkate alınır.
İhracatta FOB, CF veya CIF Teslim Şartları ve Taşıma Hizmetleri
İhracatçı, CF veya CIF teslim şartıyla ihracat yaptığında taşımayı döviz karşılığında başka kurum/kişilere yaptırıyorsa, gümrük çıkış beyannamesinde yer alan FOB değer esas alınır ve götürü gider uygulaması FOB bedel üzerinden hesaplanır. Taşıma TL üzerinden yapılıyorsa, nakliyecinin bu taşımadan elde ettiği hasılat için götürü gider hakkı doğmaz.
Yurt Dışı Taşımacılık Hasılatı
Her türlü yurt dışı taşımacılık faaliyetinden döviz olarak sağlanan hasılat, götürü gider uygulamasına konu olabilir. Burada “yurt dışı taşımacılık” ifadesi, başlangıç veya bitiş noktası (veya her ikisi) yurt dışında olan taşımacılık işlerini kapsar. Yük taşımacılığının yanı sıra yolcu taşımacılığı da bu uygulama kapsamındadır.
Yurt Dışında Yapılan İnşaat, Onarma, Montaj ve Teknik Hizmetler
Yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve teknik hizmet faaliyetlerinde bulunan kurumlar, bu işlerden döviz cinsinden elde ettikleri hasılatın binde beşine (%0,5) kadar götürü gider hesaplayabilirler. İlgili kazancın Türkiye’de genel netice hesaplarına intikal ettirildiği tarihte geçerli olan TCMB döviz alış kuru esas alınır. Bu sayede, yurt dışında yapılan işlerin tam belgelendirilemeyen giderleri için de bir avantaj sağlanmaktadır.
Kurumlar Vergisi Kanunu Geçici 24’üncü Madde İstisnası
Yurt dışında yapılan inşaat, onarma, montaj ve teknik hizmetlerden elde edilen kazançlar, belirli şartlar altında (1.1.1994 – 31.12.2003 tarihleri arasında elde edilmiş ve yeterli döviz girişi yapılmış olması gibi) kurumlar vergisinden istisna tutulabilir. Bu istisnadan yararlananlar da ayrıca götürü gider uygulamasını kullanabilirler. İstisna tutarına isabet eden kazanç, götürü gider uygulaması nedeniyle bir miktar azalacak olsa da mükellefler belgelendirilmemiş harcamaları için bu avantajdan faydalanabilirler.
Götürü Giderlerin Muhasebeleştirilmesi
- Harcamanın Varlığı:
Götürü gider hesaplanabilmesi için, gerçek bir harcama yapılmış olmalıdır. Belgesi temin edilemeyen (örneğin fatura vb. olmayan) harcamaların da defterlere kaydedilmiş olması gerekir. - Muhasebe Kayıtları:
- Belgesi olmayan harcamaların, götürü gider uygulamasına isabet eden kısmı (örneğin 760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı) gibi uygun gider hesaplarına aktarılabilir.
- Götürü gider tutarını aşan kısım ise 689 – Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına “kanunen kabul edilmeyen gider” olarak kaydedilir.
Bu şekilde, götürü gider uygulamasına isabet eden tutar ticari kâra eklenmeyeceği için vergi matrahına da dahil edilmemiş olur.
Sonuç
GVK’nın 40’ıncı maddesi ve 194 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği; ihracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj, teknik hizmetler ve taşımacılık faaliyetleri yürüten mükelleflere ciddi bir kolaylık sağlamaktadır. Döviz bazında elde edilen hasılatın binde beşine kadar olan belgelendirilemeyen giderlerin indirim konusu yapılabilmesi, bu tür işlemlerin uluslararası rekabetteki mali yükünü bir nebze olsun hafifletmektedir. Ancak bu uygulamadan yararlanabilmek için gerçek bir harcama yapılması ve şirket kayıtlarına geçirilmiş olması gerekmektedir. Ayrıca, götürü gider uygulamasında döviz kurlarına ve hasılatın ne zaman kayıtlara alındığına da dikkat edilmelidir.
Yurt dışı faaliyetleri çeşitlendikçe, özellikle KKTC’ye TL üzerinden yapılan ihracat gibi özel durumlar veya FOB, CF, CIF gibi farklı teslim şekilleri devreye girdiğinde mevzuatın detaylarına hâkim olmak mükellefler için büyük önem taşır. İlgili kanun ve tebliğleri dikkatle takip ederek, vergi planlamasında avantaj sağlayacak bu yöntemin doğru şekilde uygulanması mümkündür.
