KANUNUN LAFZINDA SAYILANLAR
1) İktisap Edilmesi
2) Değerinin Arttırılması Münasebetiyle Yapılan Ödemeler
3) Bunlarla Müteferri Bilumum Giderler
Müteferri aynı kökten gelen anlamına gelmektedir.
Bir harcamanın müteferri gider olarak maliyet bedeline eklenmesi için yapılan giderin satın alma bedeline veya değer artışı sağlayan gidere (bağlı) olarak yapılması gerekir.
Örneğin, bedelin döviz cinsinden belirlendiği mallarda satın alma tarihinden sonra ortaya çıkan kur farklarında ve kredili olarak alınan mallarda ödenen faizlerin, maliyet bedeline eklenmesinin gerektiği şeklindeki görüşün gerekçesi bunların müteferri gider olarak değerlendirilmesine dayanmaktadır.
Vergi idaresi, bu sürecin iktisap tarihinden hesap dönemi sonuna kadar yani bilanço gününe kadar geçen süreyi kapsadığını dolayısıyla bu sürede oluşan müteferri giderlerin de maliyete intikal etmesi gerektiğini kabul etmektedir.
Bir malın satın alınması halinde maliyet bedelinin hangi ödemelerden oluşacağını düzenleyen 262 nci maddedeki
tanımdan, iktisadi kıymetin satın alınmasından sonra değerinin arttırılması ile satın alınmasına bağlı olarak yapılan ödemelerin de maliyet bedelini içine aldığı anlaşılmaktadır..
(Ancak, Maliye Bakanlığı tarafından bugüne kadar yapılan düzenlemeler çerçevesinde söz konusu sürecin en fazla, iktisadi kıymetin satın alma tarihinden hesap döneminin sonuna kadar geçen süreyi kapsadığı anlaşılmaktadır.)
Maliyet Bedeli İle Değerlenen İktisadi Kıymetler
✓ Gayrimenkuller (VUK Md. 269)
✓ Gayrimenkullerin mütemmim cüzleri ve teferruatı (VUK Md.269),
✓ Tesisat ve makineler (VUK Md. 269),
✓Gemiler ve diğer taşıtlar(VUK Md. 269),
✓ Gayri maddi haklar(VUK Md. 269),
Bu Kanuna göre, aşağıdaki yazılı kıymetler gayrimenkuller gibi değerlenir:
1 – Gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı;
2 – Tesisat ve makinalar;
3 – Gemiler ve diğer taşıtlar;
4 – Gayrimaddi haklar.
✓ Demirbaş eşya, alet, edevat, mefruşat (VUK Md. 273),
✓ Emtia (VUK Md. 274 – 275),
1 – Mamulün vücuda getirilmesinde sarfolunan iptidai ve ham maddelerin bedeli;
2 – Mamule isabet eden işçilik;
3 – Genel imal giderlerinden mamule düşen hisse;
4 – Genel idare giderlerinden mamule düşen hisse (Bu hissenin mamulün maliyetine katılması ihtiyaridir.);
5 – Ambalajlı olarak piyasaya arzedilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli.
Mükellefler, imal ettikleri emtianın maliyet bedellerini yukarıki unsurları ihtiva etmek şartiyle diledikleri usulde tayin edebilirler.
✓ Zirai mahsuller (VUK Md. 276),
✓ Zirai İşletmeye Dahil Hayvanlar (VUK Md. 277).
GAYRİMENKULDEN NE ANLAŞILMASI GEREKİR ?
MK 704. maddesine göre gayrimenkuller; arazi, kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar ile kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümlerden oluşur.
Gayrimenkullerde maliyet bedeline giren giderler (Vuk Md.270):
1 – Makina ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri; (Zorunlu)
2 – Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsanın tesviyesinden mütevellit giderler. (Zorunlu)
Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler. (İhtiyari)
| GİDERİN NİTELİĞİ | MALİYETE İTHAL |
| GÜMRÜK VERGİLERİ | ZORUNLU |
| NAKLİYE GİDERLERİ* | ZORUNLU |
| MONTAJ GİDERLERİ* | ZORUNLU |
| YIKIM + TESVİYE GİDERLERİ | ZORUNLU |
| NOTER GİDERLERİ | İHTİYARİ |
| MAHKEME GİDERLERİ | İHTİYARİ |
| KIYMET TAKDİRİ GİDERLERİ | İHTİYARİ |
| KOMİSYON GİDERLERİ*** | İHTİYARİ |
| TELLALİYE GİDERLERİ | İHTİYARİ |
| EMLAK ALIM VERGİSİ** | İHTİYARİ |
| ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ | İHTİYARİ |
| VB. GİDERLER ÖRNEĞİN İNDİRİLEMEYEN KDV | İHTİYARİ |
*** Komisyon giderleri << Demirbaş>> eşyada zorunlu unsur haline gelmektedir..
** Tapu harcı kastedilmiştir..
* Montaj ve Nakliye giderleri sadece makine ve teçhizatta malın maliyetine zorunlu olarak ithal edilir. Diğerlerinde bu uygulama ihtiyaridir.
✎ Maliyet bedeline dahil edilmesi ya da doğrudan gider yazılmaları ihtiyari giderler sınırlı olmayıp, benzer nitelikteki giderler maliyete dahil edilebileceği gibi doğrudan gider de yazılabilir.
✎ Zorunlu giderler daha sonradan ortaya çıksa bile maliyet bedeline dahil edilmek zorundadırlar . (dönem atlandıktan sonra)
✎ İhtiyari / zorunlu gider – Seçimlik olarak maliyete atabilmenin mantığı ise, finans kurumlarından kredi çekecek firmaların bilançolarının iyi görünmesi, olduğundan iyi görünmesidir..
